• Financiën en bedrijfsvoering faciliteert de andere programma's in de begroting en stelt kaders voor de gemeentelijke financiële huishouding en de gemeentelijke organisatie. Het gaat hierbij om leningen, treasury en de niet direct aan de andere programma’s toe te rekenen kosten, zoals ICT, huisvesting, facilitaire zaken en kapitaallasten;
• Inzicht wordt gegeven hoe het gemeenschapsgeld wordt ingezet: zorgvuldig en transparant. Hierbij gaat het om de verantwoording van de baten uit het gemeentefonds en het heffen van gemeentelijke belastingen met een evenwichtige lastenverdeling.
• Op dit programma zijn niet direct specifieke Arnhemse ambities te onderkennen. Op een aantal terreinen in dit programma speelt wel een aantal ontwikkelingen. Deze zijn hieronder toegelicht.

Ondersteuning organisatie

Instroom inzet jongeren/trainees
Uit het strategisch personeelsplan blijkt dat de huidige personeelsopbouw qua leeftijd geen afspiegeling van de samenleving is. Meer dan de helft van de medewerkers is ouder dan 50 jaar en de gemiddelde leeftijd van de medewerkers gaat snel richting de 50 jaar. De instroom van jongeren is de laatste jaren - afgezien van de 10 trainees - heel beperkt geweest. De uitstroom door pensionering is de komende jaren groot: in de komende 5 jaar stromen bijna 150 medewerkers uit.
Om jonge instroom te bevorderen wordt:

• in de komende jaren zoveel mogelijk gebruik gemaakt van stagiaires;
• instroom van jonge medewerkers bevorderd op externe vacatures (die waarschijnlijk bepekt zijn);
• het traineeprogramma voortgezet en/of meegewerkt aan een regionaal traineeprogramma;
• de mogelijkheid van een jongerenpool (zoals bij de gemeente Utrecht) en van werkervaringsplaatsen voor jongeren onderzocht;
• beoordeeld of garantiebanen voor jongeren kunnen worden gecreëerd.

Om deze instroom te kunnen bewerkstelligen is een bedrag van € 750.000 structureel vrijgemaakt.

Indirecte personeelskosten
In 2016 loopt het sociaal plan als gevolg van de reorganisatie 2012 af. Een aantal kandidaten heeft een verlengde periode. De resterende mobiliteitskandidaten gaan over op wachtgeld. De doelstelling is om de wachtgeld-verplichting te laten reduceren tot nihil. Dit gebeurt via bemiddeling al dan niet met een outplacementbureau.
Per 1 januari 2017 wordt op grond van de huidige CAO het Individueel Keuzebudget ingevoerd. Om dit mogelijk te maken is hiervoor eenmalig een reservering van € 1,3 miljoen getroffen, omdat op grond van het BBV een voorziening gevormd moet worden in plaats van een niet uit de balans blijkende verplichting.

Huisvesting
Het college heeft gevraagd om een onderzoek naar mogelijkheden om, gedurende de periode tot het verlaten van het stadskantoor, kosten voor de huisvesting waar mogelijk te beperken.
Er wordt een huisvestingsvisie opgesteld vergezeld van een huisvestingsplan op tactisch en operationeel niveau. Gezocht wordt naar welke maatregelen kunnen worden ingezet om te komen tot een verlaging van de huisvestingslasten tot 2020.

ICT
Een betrouwbare informatievoorziening is essentieel voor het goed functioneren van de processen van de gemeente. De noodzaak van informatieveiligheid komt onder meer voort uit de toenemende digitalisering van de gemeentelijke dienstverlening, waardoor de afhankelijkheid van de geautomatiseerde informatieverwerking steeds verder groeit. Maar het is niet alleen de automatisering. De samenwerking met andere overheden (in ketens) en contacten met burgers en bedrijven neemt steeds verder toe (bijvoorbeeld 3D's). Dit legt (deels nieuwe) eisen op aan de kwaliteit van de informatievoorziening van de gemeente.

Aandachtspunten daarbij zijn toenemende flexibilisering, "het nieuwe werken" en grotere mobiliteit. Tegelijk neemt de Cybercriminaliteit toe en zal dit blijven doen waarbij de overheid een belangrijk doelwit blijft.

Voor de komende jaren zijn de volgende initiatieven gepland:

• bewustwordingscampagne  (€ 60.000 in 2017 en € 60.000 in 2018);
• jaarlijkse onafhankelijke test van de kwaliteit van de informatieveiligheid (€ 30.000 p/j);
• borging, bewaking en verantwoording informatieveiligheid (€ 25.000 p/j);
• inzet deskundigen bij incidenten/crisis en implementatie van nieuwe maatregelen a.g.v. cloud    computing etc.  (€ 30.000 p/j).

De tendens om van de aanschaf van een softwarepakket naar het in licentie afnemen van software as a service vraagt om een versterking van het leveranciers- en contractmanagement.
Contractpartijen zullen continu gemonitord en gehouden moeten worden op afgesproken prestaties, beschikbaarheid en contractafspraken. Om de versterking van het leveranciers- en contractmanagement vorm te geven is structureel € 90.000 op jaarbasis nodig, waarmee een formatieve verankering in de organisatie kan worden bewerkstelligd.

Kapitaallasten
Vanaf 2018 is een vrijval van kapitaallasten zichtbaar, die bij de actualisering van het Meerjarig InvesteringsPlan wordt ingezet voor (vervangings)investeringen.

Treasury
De treasury heeft als taak de gemeente in meerjarig kader zo goedkoop en veilig mogelijk te financieren. In de huidige situatie met een zeer lage rentestand wordt ernaar gestreefd deze lage rente langjarig zeker te stellen door leningen aan te gaan met lange looptijden (15 jaar of langer). Het jaar 2017 biedt goede mogelijkheden voor deze strategie omdat naar verwachting voor een bedrag van € 110 miljoen nieuwe leningen moeten worden afgesloten.

Over de binnen de gemeente beschikbare gestelde financiering wordt als rentevergoeding de zogenoemde omslagrente in rekening gebracht. Deze is gebaseerd op de rentekosten, die de gemeente betaalt aan de geldgevers voor geleend geld, plus de operationele kosten van de financieringsfunctie.

In Arnhem is in 2016 de omslagrente vastgesteld op 4%. Met dit percentage wordt ook gerekend in deze begroting. Op basis van deze omslagrente van 4% wordt in 2017 een resultaat van de financieringsfunctie begroot van € 15,1 miljoen. Hiervan is in de collegetweedaagse ter voorbereiding van deze MJPB een bedrag van € 10,1 miljoen op voorhand ingezet als dekking van structurele uitgavenposten in de begroting.

In juli 2016 heeft de commissie BBV de "notitie Rente 2017" opgesteld ter vervanging van de notitie uit 2013. In de notitie wordt ingegaan op de verwerking van de rentelasten en -baten in de begroting en jaarstukken. De bepalingen en richtlijnen in de notitie treden in werking met ingang van begrotingsjaar 2018. De wettelijke bepalingen die in het wijzigingsbesluit BBV zijn opgenomen zijn in deze begroting uiteraard wel toegepast, zoals de toerekening van rente aan de taakvelden en de sinds 2016 geldende wijzigingen in de rentetoerekening bij de grondexploitatie.

In de begroting 2018 zal op basis van de nieuwe regelgeving de omslagrente maximaal 0,5% hoger zijn dan de werkelijke gemiddelde externe rentekosten. Op basis van de huidige inzichten betekent dit dat de omslagrente dan zal gaan dalen. Ondanks de veel kleinere speelruimte voor de bepaling van de omslagrente zal ook onder de nieuwe regelgeving worden gestreefd naar een meerjarig stabiel niveau van de omslagrente.

Belastingen
In het Coalitieakkoord 2014-2018 is afgesproken dat de gemeentelijke belastingen, zoals de onroerend zaakbelasting en de afvalstoffenheffing, niet meer stijgen dan met de gemiddelde prijsstijging in Nederland. Voor 2016 heeft het Centraal Plan Bureau (CPB) de verwachte consumentenprijsindex (CPI) vastgesteld op 0,6%. Met dit percentage worden belastingen vanaf 2017 geïndexeerd. Belangrijke uitgangspunten die ten grondslag liggen aan de belastingen en heffingen zijn in Arnhem de volgende:

• evenwichtige lastenverdeling tussen burgers en ondernemers;
• evenwichtige lastenverdeling tussen burgers onderling (draagkracht).

De instrumenten die Arnhem hiervoor inzet zijn:

• de grondslag van de belastingen. De OZB heeft met de WOZ-waarde een grondslag met een lastenverdelende werking. Zo geldt voor eigenaren van woningen en bedrijfsgebouwen en huurders van bedrijfsgebouwen: “Hoe hoger de waarde van de woning/het gebouw, hoe hoger de te betalen belasting”;
• kwijtschelding van gemeentelijke belastingen;
• kaders voor afzonderlijke belastingen.

In de paragraaf Lokale heffingen wordt uitgebreid ingegaan op de beleidsuitgangspunten, op ontwikkelingen op het gebied van lokale heffingen, de lastendruk en de ontwikkeling van de tarieven.

Vennootschapsbelasting
Vanaf 2016 moeten gemeenten en andere overheden Vennootschapsbelasting (Vpb) gaan betalen over de winst die ze met hun ondernemingsactiviteiten maken. Ter bepaling van het werkelijke te betalen bedrag worden deze activiteiten in beeld gebracht. Er wordt nog steeds rekening gehouden met het in de MJPB 2016-2019 opgenomen te betalen bedrag van € 649.000.

Gemeentefonds
De accressen (jaarlijkse toe- of afname van het gemeentefonds) laten een wisselend beeld zien: in 2017 neemt het accres toe, in 2018 en 2019 valt het accres licht lager uit en in 2020 neemt het weer wat toe.
In het kader van het groot onderhoud van het gemeentefonds is nog één cluster (VHROSV) nader onderzocht. Dit onderzoek is inmiddels afgerond. Kort na de meicirculaire is de brief aan de Tweede Kamer over de resultaten verschenen. Besloten is om de herverdeling van het cluster VHROSV nogmaals voor 1/3 deel door te voeren en het laatste 1/3 deel niet meer te realiseren. Dit heeft nadelige herverdeeleffecten voor Arnhem van circa € 800.000 vanaf 2019. In de hoofdlijnen van beleid en financieel kader wordt een totaalbeeld gegeven van de ontwikkelingen op het gemeentefonds. In de bijlage worden de wijzigingen van het Gemeentefonds als gevolg van taakmutaties en nieuwe of gewijzigde decentralisatie- en integratie-uitkeringen toegelicht. Per mutatie is aangegeven in hoeverre deze met de verschillende beleidsvelden worden verrekend.

Overige baten en lasten

Stelposten
In de jaren 2016 tot en met 2019 is een stelpost opgenomen voor de verkoop van bezit (vastgoed) van
€ 1 miljoen per jaar. Zodra er meer duidelijkheid om welke panden het gaat, is het mogelijk deze stelpost te verdelen over de betreffende programma's.

Er lopen verschillende verzelfstandigingstrajecten en de inrichting van De Connectie. Al met al een hele opgave waarvoor het steeds duidelijker wordt dat extra middelen nodig zijn om deze tot een goed einde te brengen.

In de Perspectiefnota 2017-2020 is voor de frictiekosten (voornamelijk afbouw overhead) een bedrag van ruim    
 € 10 miljoen gereserveerd. Met de collegenota "Beperking frictiekosten" zijn mogelijkheden aangegeven om de frictie zoveel mogelijk te beperken. Dit kan mogelijk financiële ruimte gaan geven. Aangezien deze kosten ook als een bijzondere categorie frictiekosten gezien kunnen worden, is het idee om deze ook ten laste van deze reserve te brengen. Het is dan wel zaak om de uitputting van deze reserve goed te monitoren en ook de verschillende categorieën frictie hierin te presenteren. De directie en het college worden dan periodiek geïnformeerd.

Wijksturing
In 2016 is afgesproken om voor het programma Van Wijken Weten € 1,9 miljoen invoeringskosten te ramen voor 2017. Dit bedrag is nodig om de onderliggende projecten te financieren en hiermee de verandering ook mogelijk te maken. Het voorstel is de taakstelling van € 11 miljoen op Van Wijken weten voor € 10 miljoen te schrappen. Voor de taakstelling van € 1 miljoen die resteert wordt voorgesteld deze in te vullen door de geleidelijke afbouw van het opbouwwerk in de wijken. De wijkteams kunnen hierbij zelf keuzes maken.
Zoals uit de nota "Anders werken, anders doen" blijkt, is er dit jaar een samenloop van verschillende veranderingen waar gaandeweg steeds meer zicht op komt. Zeer belangrijk wordt het samenspel tussen de nieuwe kernorganisatie, de wijkteams leefomgeving en de wijkteams sociaal.

Het programma Financiën en bedrijfsvoering is ondersteunend en faciliterend voor alle programma's in de begroting: programma's met veranderopgaven, wijkprogramma's en reguliere programma's.